Vücut Kendini Nasıl Onarır?

Ah! Parmağında bir kağıt kesiği var. Peki şimdi ne olacak? Kesikten hissettiğin batma acısının yanı sıra kağıtta vücudunu istila etmeye hazırlanan mikroplar da vardır. Bu, bağışıklık sistemi için bir savaş demektir.

İstilacı Uyarısı

Kağıt üzerinde mikropları gösteren bir örnek. 

Kağıt, derinizdeki hücreleri keser kesmez vücudunuz harekete geçer. İlk olarak, trombositler adı verilen kan hücreleri kağıt kesiği üzerinde bir araya gelerek kanamayı durdurmak için bir pıhtı oluşturur. Trombositler daha sonra kan dolaşımınıza sitokin denilen kimyasalları salgılarlar. Sitokinler kesiğinizi iyileştirmeye başlamak için belirli hücrelerin dikkatini çekerler. Ayrıca, bağışıklık sisteminizi yaralı bölgede enfeksiyon taraması yapması için uyarırlar. Sitokinlerin çağırdığı tüm hücreler buraya hücum ettiğinde  yaralı bölgenin şiştiğini ve kızardığını fark edeceksiniz. Bu şişliğe iltihap denir.

Kağıttaki mikroplar vücudunuza saldırmaya başladığında çeşitli bağışıklık hücreleri de onlarla savaşmaya yardımcı olur. Derinin hemen altında mikropları bekleyen hücreler vardır.

Bu hücrelere nötrofil ve makrofajlar denir. Nötrofiller, on parmağında on marifet olan beyaz kan hücreleridir. Nötrofiller istilacıları yiyerek, antimikrobiyal proteinleri göndererek veya yakalamak ve öldürmek için hücrelerin dışına kurduğu ağ tuzaklarını yerleştirerek savunma yaparlar.

Makrofajlar çöp kamyonları gibi çalışan “büyük yiyiciler”dir. Derinin altında dolaşırlar ve orada olmaması gereken tüm “çöpleri” toplarlar. “Çöp”ler enfeksiyona neden olabilecek hasarlı hücreler veya bakterilerdir.

Lenf sistemi burada görüldüğü gibi organları ve damarları kapsar.

İlk Tepki 

Nötrofiller vücudunuzda en yaygın beyaz kan hücresidir bu nedenle istilacı bir mikrop ilk önce bir nötrofil ile karşılaşır. Nötrofiller işgalcilere karşı savaşmaya başlar ve diğer nötrofilleri ve hücreleri çağırmak için sinyaller gönderir.

Makrofajlar da istilacı ile çok hızlı bir şekilde temasa geçer. İstilacılardan yiyebildiğini yer ve bulgularını lenf bezlerine rapor ederler.

İki tip inaktive olan hücre savunucuları T hücreleri ve B hücreleri lenf düğümlerinde yaşar. Burada bir iletişim zincirinin başlaması için beklerler.

Makrofajlar bulgularını aynı zamanda lenf bezinin içinde bekleyen dendritik hücreye de rapor etmek zorundadır. Daha sonra dendritik hücre bilgiyi T hücrelerine ve B hücrelerine rapor eder. Sonra bu hücreler aktive olabilir ve eyleme geçebilir.

Lenf sistemi, bağışıklık hücrelerinin vücutta hareket edebildiği özel bir yoldur.

Bu sistemin ana bölümleri lenf bezleri, timus, dalak, bademcikler ve kemik iliğidir. Bu organlarda bağışıklık hücreleri, bağışıklık sistemini çalışır halde tutarak büyür, çoğalır veya geri dönüştürülür. Lenfatik damarlar damarlarınız boyunca uzanır ve vücudun her yerine bağışıklık hücrelerini dağıtır.

Nötrofillerin bir saldırıyla baş etmesi için bir çok farklı yol vardır.

Herhangi bir enfeksiyonun başlangıcında, tüm istilacılara aynı şekilde davranılır. Makrofajlar bireysel mikropları yiyebilir, ancak genellikle tüm mikrop işgalcilerini yok edemezler, bu yüzden diğer savaşçı hücrelerden yardım almak zorundadırlar. Bir makrofaj, bir mikrobu yedikten sonra antijen olarak adlandırılan mikropların en sıradışı parçalarını lenf bezlerine alır. Lenf bezlerinde antijenler tekrar dendritik hücrelerle karşılaşır. Dendritik hücreler, antijenleri (ID etiketleri gibi) makrofajlardan alır ve bunları inaktive B-hücrelerine veya yardımcı T-hücrelerine gösterir.

Nötrofiller de işgali hızlı bir şekilde durdurmaya çalışırlar, fakat aynı zamanda destek çağrısı yaparlar. Bazı istilacıları yutup, diğerlerine kimyasal madde püskürtmekle birlikte nötrofiller, yaraya daha fazla hücre çekmek için kimyasal mesajlar gönderir.

Daha Fazla Savaşçı

Makrofaj T hücresine ne bulduğunu anlatır.

T Hücreleri

Yardımcı olarak adlandırılan bir tür T hücresi (diğer ilk savunan hücrelerden biri), bağışıklık sistemi ordusunun “komutanı” gibi davranır. Makrofaj lenf düğümüne girdiğinde, dendritik hücreyi bulur ve ciltteki devriyesinde ne bulduğunu bildirir.   

Mesaj, komut zincirinde tekrar hareket eder. Dendritik hücre, işgalcileri etkisiz hale getirmiş yardımcı T hücresi komutanına bildirir. Yardımcı T hücresi artık ne tür bir işgalciyle uğraştığını bilir. Bu durumda bir savaşa ihtiyaç var gibi görünüyor. T hücresi tam teşekküllü komutana dönüşür.

T hücresi harekat planı yapar.

Harekat Planı

İstilacı sayısı çok çok azsa, bazen nötrofiller ve makrofajlar kendi başlarına halledebilir. Bu da büyük bir enfeksiyonun başlamasını durdurabilir. Ancak, makrofaj bir dendritik hücreye bilgi verdiğinde, komutana söylenmesi gerekir. Yani bir harekat planı yapılmalıdır.

Katil T Hücresi

Bazen, tehlike büyüktür. Bu gibi durumlar için vücudun özel savaşçıları vardır. Tıpkı güreşçilerin farklı yaş ve ağırlık sınıflarında bir rakiple eşleşmeleri gibi, bazı T-hücreleri de belirli mikroplar için üretilir. Bağışıklık sisteminizdeki özel avcı T hücrelerine katil T-hücreleri denir. Yardımcı T hücreleri lenf bezine girer, istilacıyla eşleşen bir katil T hücresi bulur ve onları savaşa çağırır.

T hücreleri kurtarmaya gidiyor!

Harekete Geçirme

Makrofaj, işgalcinin ID etiketlerinin (antijenlerini) aktifleşmemiş katil T hücresine gösterir. Bu hücre daha sonra aktive olur ve kendisinin daha fazla kopyasını üretir. Bu katil T hücreleri ordusu sitokinlerin yaralandığı yolu takip eder ve mikroplara karşı tam kapsamlı saldırı başlatır.

Bu aktifleştirilmiş katil T hücreleri, kağıt kesiğinin etrafındaki tüm cilt hücrelerini tarar. İstilacı hücreleri belirten özel antijeni bulmaya çalışırlar. Eğer bir istilacı cilt hücrelerinin birinin içinde saklanıyorsa, antijen onları istilacıya karşı uyarabilir.

Antijen bulunduktan sonra katil T hücreleri, antijeni ve enfekte ettiği herhangi bir deri hücresini yok eden sitotoksinleri ateşler. Makrofaj daha sonra gelir ve sisteminizin temiz kalmasını sağlamak için ölü, mikrop dolu cilt hücrelerini silip süpürür.  

B Hücresi

B hücreleri dolaşan virüsleri yakalar.

Sonunda, mikrop türüne bağlı olarak, yardımcı T hücresi B hücresinden savunmaya katılmasını isteyebilir. Bu son savunma oyuncusu olan B hücresi, henüz bir hücreye bulaşmamış olan mikropları yakalayıp işaretlediği için önemlidir.

B hücresi, ağ olarak düşünebileceğimiz antikorları vurur. Ağlar immünoglobulinler olarak adlandırılır ve “Y” harfine benzerler. Mikroplar, “Y” nin çatalında tutulur ve nötrleştirilir, böylece vücudunuza bulaşamazlar.

Tıpkı katil T hücresi gibi, B hücresi de enfeksiyona başlamadan önce lenf düğümlerinde pek çok kez kendi kopyasını yapacaktır. Şişmiş lenf düğümlerini hissettiğimiz zaman, bunun nedeni aktif B ve T hücrelerinin mikroplarla savaşmak için ordular oluşturmasıdır!

Görev Tamamlandı!

T ve B hücrelerinin başarılı bir şekilde savaştığı mikroplar tekrar geldiğinde hatırlanır, böylece gelecekte savaşmak daha kolay olur.

Tüm mikroplar yok edildiğinde mücadele sona erer. B ve T hücreleri lenf düğümlerine geri döner ve makrofaj tekrar  cildi devriye gezmeye başlar ve yeni enfeksiyonlar arar. Cildinizdeki enfeksiyonla savaşan B ve T hücreleri artık bu spesifik mikroplarla savaşma deneyimine sahipler ve böylece hafıza hücreleri haline gelmiş olurlar.

Hafıza hücreleri vücudunuz aynı mikroplardan etkilendiğinde büyük bir avantaj sağlar. B ve T hafıza hücreleri büyük bir avantajla başlar ve bazen bir sonraki mikrop istilası sırasında kendi hücre ordularını oluşturabilirler. 

Yazar Hakkında: Kimberly Repp, Arizona Eyalet Üniversitesi’nden mezun, Oregon’daki bir yerel yönetim halk sağlığı epidemiyoloğudur. Araştırması, banyo tezgahı gibi yüzeylerin kirli görünmese bile hastalığın yayılabileceğini göstermiştir. Bu yüzden daima ellerinizi yıkadığınızdan emin olun. Ayrıca Oregon'daki Pasifik Üniversitesi'nde Sağlık Meslekleri yüksek lisans dersi veriyor.

Kağıt kesiği görüntüsü Wikimedia Commons aracılığıyla Laurence Facun’a aittir.