Looking for the legacy site? Click here
Cel: een kleine bouwsteen die alle informatie in zich heeft voor de overleving van een plant of een dier. Het is de kleinste eenheid die we ‘levend’ kunnen noemen.
Chromosoom:

Een lang, draadachtig molecuul dat gemaakt is van de chemische stof DNA (desoxyribonucleïnezuur) en bij elkaar gehouden wordt met speciale eiwitten. Chromosomen zijn zichtbaar (met een sterke microscoop) tijdens de celdeling.

Diploïde cel: een cel met een dubbele set chromosomen (46 chromosomen in totaal).
DNA:

desoxyribonucleïnezuur is de plantekening van de cel. Het is een nucleïnezuur en opgebouwd uit stukjes genaamd nucleotiden. DNA bevat genetische informatie en wordt doorgegeven van ouders op kinderen.

Haploïde cel: een cel met maar één set chromosomen.
Organel: “klein orgaan”. Een orgaan binnenin een cel.
Uniek: enig in zijn soort.

Waar komen cellen vandaan?

cell division
3D afbeelding van de cel van een muis. De cel is in de laatste fase van de celdeling (telofase). (Afbeelding door Lothar Schermelleh)

Soms bijt je per ongeluk op je lip of schaaf je je knie, maar binnen een paar dagen is de wond genezen. Is het toverkracht? Of is er een andere verklaring?

Elke dag, elk uur, elke seconde, vindt in je lichaam een van de belangrijkste gebeurtenissen in het leven plaats – cellen zijn aan het delen. Als cellen delen maken ze nieuwe cellen. Een enkele cel deelt en maakt zo twee cellen, en als deze cellen delen zijn er vier cellen, enzovoorts. We noemen dit proces ‘celdeling’ en ‘celvermeerdering’, omdat er nieuwe cellen gevormd worden als oude cellen delen. Het vermogen van cellen om te delen is uniek voor levende organismen.

Waarom delen cellen?

Cellen delen om vele redenen. Als je je knie schaaft bijvoorbeeld, dan delen cellen om de oude, dode of kapotte cellen te vervangen. Cellen delen ook zodat levende dingen kunnen groeien. Als organismen groeien, dan is dit niet omdat cellen groter worden. Organismen groeien omdat cellen delen en zo meer en meer cellen maken. In het menselijk lichaam deelt er dagelijks bijna twee biljoen keer een cel.


Time lapse video van de celdeling van een dierlijke cel (boven) en van een E.coli bacteriecel (onder) gedurende 30 uur. (Video van the National Institute of Genetics).

Hoeveel cellen heeft je lichaam?

Jij en ik zijn begonnen als een enkele cel, die je eerder een eitje zou noemen. Tegen de tijd dat je volwassen bent heb je biljoenen cellen. Dat aantal hangt af van hoe groot iemand is, maar biologen denken dat het rond de 37 biljoen cellen zijn. Ja, dat is biljoen met een “B”.

Hoe weten cellen wanneer ze moeten delen?

Bij de celdeling heet de cel die deelt de ‘moedercel’. De moedercel deelt in twee ‘dochtercellen’. Dit proces herhaalt zich vervolgens in wat we de celcyclus noemen. 

Cell division (NIH image)
Celdeling van een longkankercel (Afbeelding van NIH)

Cellen regelen hun celdeling door met elkaar te communiceren. Dit doen ze door middel van chemische signalen van speciale eiwitten genaamd cyclinen. De signalen werken als aan-/uitknoppen die de cellen vertellen wanneer ze moeten beginnen en stoppen met delen. Het is belangrijk dat cellen delen, want zo kan je groeien en kunnen je wondjes genezen. Het is ook belangrijk dat cellen op bepaalde momenten weer stoppen met delen. Als een cel niet meer kan stoppen met delen terwijl dit wel moet, dan kan dat leiden tot de ziekte kanker.   

Sommige cellen, zoals huidcellen, zijn constant aan het delen. We moeten constant nieuwe huidcellen maken om de cellen die we kwijtraken te vervangen. Wist je dat we elke minuut 30.000 tot 40.000 dode huidcellen verliezen? Dat betekent dat we elke dag zo’n 50 miljoen cellen kwijtraken. Dat zijn heel wat huidcellen die we moeten vervangen, dus daarom is celdeling van huidcellen zo belangrijk. Andere cellen, zoals zenuwcellen en hersencellen, delen veel minder vaak. 

Afhankelijk van het type cel zijn er twee manieren waarop cellen kunnen delen – mitose en meiose.

Mitose, gewone celdeling

Mitose is de manier waarop somatische cellen - ofwel niet-geslachtscellen – delen. Somatische cellen vormen het grootste deel van de weefsels en organen in je lichaam, waaronder de huid, spieren, longen, maag en haarcellen. Geslachtscellen (zoals eicellen) zijn geen somatische cellen.

Bij mitose is het belangrijk om te onthouden, dat de dochtercellen allemaal dezelfde chromosomen en hetzelfde DNA hebben als de moedercel. De dochtercellen die ontstaan door mitose zijn diploïde cellen. Diploïde cellen hebben twee volledige sets chromosomen. Doordat de dochtercellen een precieze kopie van het DNA van de moedercel hebben, ontstaat er geen genetische variatie door mitose bij normale gezonde cellen.

Meiosis
Bij meiose heeft de celcyclus twee delingsstadia– meiose I en meiose II. Het eindresultaat van meiose is vier haploïde dochtercellen die wat betreft genetische informatie verschillen van elkaar en van de moedercel. Klik voor meer detail. (Afbeelding van Science Primer van the National Center for Biotechnology Information).

De celcyclus bij meiose

Meiose heeft twee celdelingscycli, genaamd meiose I en meiose II. Meiose I halveert het aantal chromosomen en tijdens meiose I vindt ook crossing-over plaats. Meiose II halveert de hoeveelheid genetische informatie in elk chromosoom in elke cel. Het eindresultaat: vier dochtercellen die we haploïde cellen noemen. Haploïde cellen hebben maar één set chromosomen – de helft van het aantal chromosomen van de moedercel.

Voor meiose I begint, doorloopt de cel de interfase. Net als bij mitose, gebruikt de moedercel deze tijd om zich voor te bereiden op de celdeling. Voedingsstoffen en energie worden verzameld en het DNA wordt gekopieerd. Tijdens de volgende fasen van de meiose, wordt dit DNA gewisseld tijdens recombinatie en dan verdeeld over vier haploïde cellen.

Dus onthoud, dankzij mitose kunnen we groeien en dankzij meiose zijn we allemaal uniek!


Reference: Bianconi E, Piovesan A, Facchin F, Beraudi A, Casadei R, Frabetti F, Vitale L, Pelleri MC, Tassani S, Piva F, Perez-Amodio S, Strippoli P, Canaider S. Ann. An estimation of the number of cells in the human body.  Retrieved March 14, 2014 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23829164.

Lees meer over: Bouwstenen van het leven
Mogelijk moet u de naam van de auteur bewerken om te voldoen aan stijlindelingen, meestal 'Achternaam, Voornaam'
https://askabiologist.asu.edu/celdeling

Bibliografische gegevens:

  • Artikel: Celdeling
  • Schrijver: Dr. Biology
  • Uitgeverij: Arizona State University School of Life Sciences Ask A Biologist
  • Site naam: ASU - Ask A Biologist
  • Datum gepubliceerd: 31 May, 2017
  • Datum geopend:
  • Link: https://askabiologist.asu.edu/celdeling

APA Style

Dr. Biology. (Wed, 05/31/2017 - 16:46). Celdeling. ASU - Ask A Biologist. Retrieved from https://askabiologist.asu.edu/celdeling

American Psychological Association. For more info, see http://owl.english.purdue.edu/owl/resource/560/10/

Chicago Manual of Style

Dr. Biology. "Celdeling". ASU - Ask A Biologist. 31 May 2017. https://askabiologist.asu.edu/celdeling

MLA 2017 Style

Dr. Biology. "Celdeling". ASU - Ask A Biologist. 31 May 2017. ASU - Ask A Biologist, Web. https://askabiologist.asu.edu/celdeling

Modern Language Association, 7th Ed. For more info, see http://owl.english.purdue.edu/owl/resource/747/08/
Bevruchte kikker-eicel die aan het delen is tot twee cellen.

Be Part of
Ask A Biologist

By volunteering, or simply sending us feedback on the site. Scientists, teachers, writers, illustrators, and translators are all important to the program. If you are interested in helping with the website we have a Volunteers page to get the process started.

Donate icon  Contribute

Share