Als plankton dodelijk wordt: algenbloei en dode zones

Meestal merken we als mensen weinig van fytoplankton. Ze groeien en delen rustig, drijven en zinken, fotosynthetiseren en sterven. Maar eens in de zoveel tijd is de omgeving precies goed om een onschuldige algengemeenschap te veranderen in een deinende

Moordende algen

De meeste fytoplankton is onschadelijk voor dieren. Maar er zijn een paar soorten die giftige stoffen kunnen maken. Sommige dinoflagellaten en kiezelwieren kunnen giftige verbindingen uitstoten die kunnen zorgen voor diarree, verlamming, duizeligheid en geheugenverlies. Gatsie!

Normaal zijn er niet genoeg van zulke gevaarlijke algen in een gebied om problemen op te leveren. De dieren en mensen in het gebied kunnen rustig doorgaan met zwemmen, vissen en schelpen zoeken. Pas wanneer er een heleboel van die algen in een klein gebied zitten, geeft het moeilijkheden.

Schelpdieren zoals mossels en oesters eten door fytoplankton en zooplankton uit het water te filteren. Wanneer ze die gevaarlijke algen opeten, wordt het gif in hun lichaam opgeslagen. Dieren (en dus mensen) die de schaaldieren dan opeten kunnen daar ziek van worden.

De gifstoffen kunnen zich ook verzamelen in de lichaampjes van zooplankton dat het fytoplankton eet. Als vissen dan die zooplankton eten worden ze ziek of gaan ze dood. Je kunt je voorstellen dat grote hoeveelheden van die gevaarlijke algen er voor kan zorgen dan honderden vissen dood gaan en aanspoelen op het strand.

Als er geen zuurstof meer is

Ook onschuldig lijkende algen kunnen soms rampen veroorzaken voor ander zeeleven. Een bloei van algen kan ontstaan wanneer een gebied vlak bij de kust ineens veel voedingsstoffen krijgt, bijvoorbeeld doordat een storm de voedingsstoffen van de bodem naar boven haalt, of wanneer een vervuilde rivier kunstmest van boerderijen in zee laat stromen.

Bij zo’n algenbloei zeggen de fytoplankton: “Joepie! Laten we groeien en delen zo snel we kunnen, nu er zoveel voedsel is!” (Tenminste, dat zouden ze zeggen als ze konden praten).

Wanneer ze de voedingsstoffen waardoor ze zo snel konden groeien hebben opgebruikt, zinken de meeste algen naar de zeebodem. Daar worden ze opgepeuzeld door bacteriën.

Het probleem voor alle andere zeebewoners is dat die bacteriën zuurstof nodig hebben om de dode fytoplankton te verteren. Als de bacteriën de zuurstof in het water helemaal op maken, is er niks over voor dieren om te ademen. Die kunnen dan niet meer leven.

Die dieren zijn alles van mini krill tot grote vissen en haaien. Als ze niet snel genoeg zwemmen om het zuurstofloze gebied te ontsnappen, stikken ze. Wetenschappers noemen zulke gebieden “dode zones”. Een beroemde dode zone is in de Golf van Mexico, waar de Mississippi uitmondt in de zee.

Dode zones zijn niet blijvend. Na een tijdje zijn de bacteriën klaar met het verteren van de algen. De hoeveelheid zuurstof zal weer toenemen in het water en leven keert weer terug… tot de volgende golf van voedingsstoffen het hele proces weer in gang zet.

Algenbloei

Als je vlak bij de zee woont hoor je misschien wel eens over "rode vloed" of algenbloei. Die algenbloei wordt veroorzaakt door roodachtig fytoplankton. Als die allemaal tegelijk in bloei komen, kleuren ze een heel stuk van de zee rood. Soms zijn die algen giftig voor vissen en mensen, maar ze kunnen ook ongevaarlijk zijn en alleen een kleurtje aan het water geven.