Hier zijn wat medicinale planten waar je misschien van gehoord hebt – of die je zelfs gebruikt hebt.

WILG

Eeuwenlang hebben mensen bast van wilgen gebruikt tegen pijn, koorts en verkoudheid. Sommigen geloofden dat de bast hielp omdat de wilg op vochtige drassige plekken groeit. Het zou dus goed zijn voor condities die daarmee te maken hebben – dingen die je voelt of ziektes die je opdoet op zo’n plek. Maar in de 19de eeuw kwamen wetenschappers erachter dat wilgenbast werkt doordat het een bepaalde chemische stof bevat. Die stof kun je ook vinden in sommige andere planten (berk, viooltje en populier) en heet salicine. Wetenschappers uit het Duitse Bayer Laboratorium synthetiseerden de stof en gaven ons zo salicylzuur, ofwel aspirine. Er zijn nieuwere toepassingen van salicylzuur gevonden, waaronder het voorkomen van bloedpropjes en mogelijk darmkanker. Maar aspirine is niet goed voor je maag en wordt niet aanbevolen voor jonge mensen. Kruidkundigen schrijven nog steeds wilgenbast voor, omdat het beter is voor je maag dan aspirine.

CRANBERRY

De cranberry is een van de drie belangrijke commerciële fruitsoorten die inheems zijn voor het noorden van Noord-Amerika. Dit fruit kan helpen om infectie van de urinewegen te voorkomen en te behandelen. Mensen, ook dokters, dachten jarenlang dat dit oudewijvenpraat was; als de besjes al een effect hadden zou dit komen door hun zuurheid. Maar uiteindelijk liet onderzoek zien dat bepaalde chemische stoffen in cranberry’s, maar ook in bosbessen, ervoor zorgen dat bacteriën niet aan de wand van de blaas en urinebuis blijven plakken. Daardoor kun je ze gewoon uitplassen. Voor een onderzoek in Harvard in 1994 dronken 150 oudere vrouwen – een groep die vatbaar is voor dit soort infecties – elke dag 300 mL cocktail met cranberry sap en ze hadden veel minder infecties. In een ander onderzoek kwamen bij 61% van de patiënten voor wie het drinken van het sap had gewerkt, de symptomen terug nadat de patiënten stopten met dit sap.

PAARDENBLOEM

De meeste mensen zien de knalgele paardenbloem als onkruid, maar de vroege kolonisten van Amerika niet. Zij zijn degenen die de planten meenamen naar Amerika en ze daar verbouwden in hun tuinen, omdat de paardenbloem een belangrijk medicijn was. Bittere dingen stimuleren vaak de spijsvertering en de bladeren van de paardenbloem zijn bitter. Ze zitten ook vol met vitamines en mineralen –ze bevatten bijvoorbeeld meer bètacaroteen dan wortels. De bladeren van paardenbloemen worden gebruikt voor een versterkend drankje en hebben diuretische eigenschappen, dat wil zeggen dat ze ons lichaam aanmoedigen om overtollig water uit te scheiden. Maar vanwege alle vitamines en mineralen, waaronder kalium, vervangt de plant wat er wordt uitgescheiden. Geroosterde paardenbloemwortels kun je gebruiken in plaats van koffie, maar wat nog belangrijker is, ze bevatten inuline en werken daardoor als antidiabeticum. De paardenbloem is onderdeel van traditionele geneeswijzen over de hele wereld; bijvoorbeeld in China, waar het gebruikt wordt tegen infecties van de bovenste luchtwegen en borst problemen.

CURARE en STROPHANTHUS

In culturen over de hele wereld smeerden mensen stoffen uit de natuur op pijlpunten voor een succesvolle jacht. Twee soorten pijlgif uit planten zijn belangrijke medicijnen geworden. Een van die planten is een wingerd met grote lobbige bladeren. Deze plant kun je vinden in het Amazonegebied in Zuid-Amerika. Het was het hoofdingrediënt van curare, een gif voor de pijltjes van blaaspijpen. De wingerd zelf staat daardoor nu ook bekend als curare. In het lichaam van een dier onderschept curare boodschappen tussen spieren en zenuwen, zodat de spieren ze nooit krijgen. Hierdoor gaan de spieren ontspannen, beginnend met de oogleden en eindigend met de longen. Het dier gaat dood aan verstikking. Als de spieren van een patiënt gespannen zijn tijdens een operatie kunnen de weefsels beschadigen. Dokters hebben geleerd dat met precies de goede hoeveelheid curare, de spieren van een patiënt heel mooi ontspannen tijdens een operatie. Curares worden nu niet meer gebruikt, maar staan wel model voor nieuwe vergelijkbare medicijnen. Een Afrikaans pijlfgif, ook van een wingerd, Strophantus, leverde ons een medicijn dat de hartslag verbetert. 

ZOMERALSEM / ARTEMISIA ANNUA

De bladeren van een Chinese alsemsoort geven ons vandaag de dag het belangrijkste medicijn tegen malaria. Dagelijks sterven wereldwijd ongeveer 3.000 mensen – vooral kinderen – aan malaria die door muggen wordt overgedragen. In het Chinees heet deze alsemsoort Qinghao. In het Engels heet de plant wormwood en de Amerikaanse bijnaam is sweet Annie. In het Nederlands noemen we deze soort zomeralsem, of zoete alsem. Maar de wetenschappelijke naam is hetzelfde in elke taal: Artemisia annua. Eeuwenlang was Artemisia annua het traditionele Chinese medicijn tegen malaria, tot er andere medicijnen kwamen. In de jaren ’60 wilde de Chinese overheid hun legertroepen in Vietnam beschermen tegen malaria en gebruikten ze toch weer het oude medicijn. Nu worden stoffen die afgeleid zijn van Artemisia annua, vooral de stof artemisinine, door de Wereldgezondheidsorganisatie aanbevolen als medicijn in de strijd tegen malaria.  Artemisinine richt zich o parasieten en ziektecellen die veel ijzer hebben, dus het lijkt ook veelbelovend voor kanker en de ziekte van Lyme. Op een dag kunnen mensen die aan malaria lijden en anderen misschien wel hun eigen medicijn verbouwen.