Ekolokasyon nedir?

Ekolokasyon nesnelerin uzayda yerini belirlemek için ses dalgalarının ve ekoların kullanılmasıdır. Yarasalar ekolokasyonu karanlıkta yön bulmak ve yiyecek bulmak için kullanır. Yarasalar ağızdan veya burundan bir ses dalgası göndermektedir. Ses dalgası bir nesneye çarptığında, bu eko üretmektedir. Eko nesneden seker ve yarasanın kulaklarına geri döner. Yarasalar nesnelerin yerini, büyüklüğünü ve şeklini anlamak için ekoları kullanır.

Ekolokasyon kullanarak, yarasalar, tamamen karanlıkta, insan saçı kadar ince nesneleri dahi tespit edebilir. Ekolokasyon ile, yarasalar sivrisinek boyunda böcekleri bulabilmektedir, birçok yarasa bunları yemekten hoşlanır. Yarasalar kör değildir, ancak tamamen karanlıkta ekolokasyon ile hızlı bir şekilde yönlerini bulabilmektedir.

Yarasalar ne ses çıkarır?

Aşağıdaki görsel, gümüş-kıllı yarasa çığlığının sonogramını göstermektedir (Western Ecological Research Center). Bu kayıtta temel yön bulma için standart tekrarlanan çağrıyı duyabilirsiniz. Yarasalar bunu nesnelere çarpmamak için kullanır.  Tıkırtının hızlanmasının sebebi yarasanın bir böcek belirlemesidir ve yarasa avını yakalamak için dikkatli olmalıdır. Çağrıyı dinlemek için aşağıdaki ses çaları kullanabilirsiniz veya mp3 dosyası için buraya tıklayabilirsiniz.

Diğer hayvanların da ekolokasyon kullandığını biliyor muydunuz? Yunuslar, balinalar, kır faresi ve bazı kuşlar yön bulmak ve yiyecek bulmak için ekolokasyon kullanmaktadır. Hatta bazı kör insanlar ekolokasyon ile yön bulmayı öğrenmişlerdir.

İnsanlar yarasaların çıkardığı ultrasonik sesleri duyamazlar. Ancak ultrasonik sesleri duyabilen bazı böcekler vardır. Güveler, kınkanatlı böcekler ve çekirgeler bunlara dahildir. Güveler yarasaları duyduğunda, bazen yönlerini değiştirir ve uçar. Diğerleri, yarasalara yem olmamak için, zigzag çizerek, kıvrımlı ya da dairesel hareketlerle uçmaya başlar. Bazı çekirgeler ve kınkanatlı böceklerin tıkırtı şeklinde bir ses çıkardıkları bilinir, bu yarasaları ürkütür ve korkutur ve böylelikle çekirgeler ve kınkanatlı böcekler yem olmaktan kurtulurlar.

Ordu tarafından kullanılan sonar ve radar navigasyon sistemlerinin yarasa ekolokasyonuna benzer şekilde çalıştığını biliyor muydunuz? Mühendisler, tasarımlarını geliştirmek için yarasa ekolokasyonunu bile kullandılar. Yarasa ekolokasyonu gibi, denizaltı ve gemi gibi nesnelerin yerinin tespit etmek ve yön belirlemek için, sonar, ses dalgaları kullanmaktadır. Yarasa ekolokasyonu açık havada söz konusu olurken, sonar sadece suyun altında kullanılmaktadır. Radar, uçak ve gemi gibi nesnelerin yerini tespit etmek için elektromanyetik dalgalar kullanmaktadır. Yarasa ekolokasyonu gibi, radar açık havada da kullanılmaktadır.